Πανδημία και Κοινωνία: η ένταση των ανισοτήτων προ των πυλών. Της Νεφέλης Στουραΐτη*

Τα τελευταία χρόνια το θέμα της ανισότητας έχει γιγαντωθεί με αποτέλεσμα να αποτελεί βασική συνιστώσα σε όλες τις δημόσιες συζητήσεις. Οι εντυπωσιακές αναλύσεις πάνω σε αυτό το θέμα έχουν δημοσιευθεί από διεθνείς οργανισμούς όπως είναι ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά και από διάφορους ακαδημαϊκούς κατά καιρό.

Η επιδημία του Covid-19 έχει επιβάλλει ένα τεράστιο κόστος  στην κοινωνία, από τον αριθμό των θανάτων έως και τις απώλειες θέσεων εργασίας. Ωστόσο, αντί να απλώνεται και να κατανέμεται ο ‘’λογαριασμός’’ σε όλη τη κοινωνία καταλύτες θα υπάρξουν πάλι τα χαμηλά στρώματα. Τι σημαίνει αυτό?  Η αδυναμία υποστήριξης εκείνων που είτε δεν έχουν πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη ή στα μέσα, είτε αδυνατούν να πάρουν άδεια ασθενείας δεν είναι μόνο ηθικά παράλογο, αλλά είναι ως επί το πλείστων καταστροφικό. Οι ακραίες κοινωνικοοικονομικές ανισότητες και η καθολική έλλειψη υγειονομικής περίθαλψης καθίστανται υπεύθυνες για τις έντονες οικονομικές ασυμμετρίες που θα επιβαρύνουν τα άτομα, τόσο όσον αφορά την υγεία, όσο και την οικονομική ευημερία. Οι πληθυσμοί μειονοτήτων και χαμηλού εισοδήματος είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν σοβαρές λοιμώξεις που μπορεί να οδηγήσουν σε νοσηλεία ή ακόμα και σε θάνατο λόγω του covid-19. Είναι επίσης πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν απώλειες θέσεων εργασίας και μειώσεις στην ευημερία τους. Εάν οι πολιτικές που έχουν σχεδιαστεί για την καταπολέμηση της επιδημίας δεν είναι ευαίσθητες στο θέμα των ανισοτήτων , το ξέσπασμα του κορονοϊού θα επιδεινώσει τις προκαταλήψεις και θα αυξήσει το χάσμα μεταξύ των κοινωνικών τάξεων και των φύλων και κατά συνέπεια θα αυξήσει τη διάρκεια και τη σοβαρότητα της κρίσης.

Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι η σημερινή πανδημία μπορεί να κοστίσει στον κόσμο περισσότερα από 10 τρισεκατομμύρια δολάρια . Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι φτωχότεροι πληθυσμοί είναι πιο πιθανό να έχουν παθήσεις, αυτό τους θέτει σε υψηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας που σχετίζεται με τον covid-19. Δεδομένου ότι η πανδημία έχει διαιωνίσει μια οικονομική κρίση, τα ποσοστά της ανεργίας είναι αυτονόητο ότι θα αυξηθούν σημαντικά και τα εξασθενημένα δίχτυα ασφαλείας θα απειλήσουν περαιτέρω την υγεία και την κοινωνική ασφάλεια. Παράλληλα, τα μέτρα ‘’κοινωνικής αποστασιοποίησης’’ που λαμβάνονται για τον περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας επιβάλλουν οικονομικά κόστη που υπερβαίνουν τη συρρίκνωση του ΑΕΠ και συμπεριλαμβάνουν αλλαγές στους μισθούς και στο δείκτη της φτώχειας.

Με βάση την έκθεση του Οργανισμού τροφίμων και γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών  οι χώρες με τα υψηλότερά και μεσαία εισοδήματα που έχουν μεγαλύτερους οικονομικούς πόρους και ισχυρότερα συστήματα δημόσιας υγείας έχουν κλονιστεί από την επίδραση του κορονοιού, αλλά καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν την πανδημία. Από την άλλη, οι χώρες χαμηλού εισοδήματος, με δραματικά λιγότερους οικονομικούς πόρους και ασθενέστερη παροχή δημόσιας υγείας, κοινωνικής προστασίας και άλλων δημόσιων υπηρεσιών, ιδίως στις αγροτικές περιοχές αντιμετωπίζουν και θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες, όσον αφορά την υγεία, αλλά και τις κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες της πανδημίας. Παράλληλα, εντός των χωρών οι ήδη υπάρχουσες ανισότητες στην πρόσβαση σε εισοδήματα, περιουσιακά στοιχεία, υγεία, εκπαίδευση, απασχόληση, ίσες ευκαιρίες, κοινωνική προστασία, διαδίκτυο και δημόσιες υπηρεσίες θα ενισχύσουν τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις του covid στους πιο ευάλωτους, συμπεριλαμβανομένων των φτωχότερων νοικοκυριών, εκείνων που εξαρτώνται από την ‘’άτυπη’’ απασχόληση (συμπεριλαμβανομένης της περιστασιακής ημερήσιας εργασίας και της εποχιακής μετανάστευσης) και εκείνων χωρίς αποταμιεύσεις και με μικρή πρόσβαση σε ασφαλιστικές ή άλλες εναλλακτικές πηγές εισοδημάτων. Από την άλλη για όσους έχουν απασχόληση η αμοιβή πλέον καθίστανται ιδιαίτερα χαμηλή και η έκθεση τους στον ιό πολύ υψηλή.

Συμπερασματικά, η πανδημία επιδείνωσε και κατέδειξε τις χρόνιες ανισότητες και την επισφάλεια που επικρατεί στον υγειονομικό, πολιτισμικό, οικονομικό και κοινωνικό τομέα. Ο κοινωνικός αποκλεισμός, οι φυλετικές διακρίσεις, η έκθεση συγκεκριμένων ομάδων στον ιό παρουσιάζουν ένα μοτίβο άνισης κατανομής. Το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα η πανδημία, σε συνδιασμό, δυστυχώς, με την εφαρμογή της θεωρίας εκμετάλλευσης από άνθρωπο σε άνθρωπο που εφαρμόζεται, την αδυναμία του καθολικού υγειονομικού συστήματος να αντιδράσει και τη δομική βία που βρίσκει αντίκρισμα σε οικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς θα προκαλέσει σημαντικές επιπτώσεις στα μικρομεσαία και ευάλωτα στρώματα ανοίγοντας αναπόφευκτα το δρόμο μιας νέας οικονομικής κρίσης, όπως αυτής του 2008.

* Η Νεφέλη Σωτηρία Στουραΐτη είναι απόφοιτος του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου με μεταπτυχιακό (MSc) στις Στρατηγικές διαχείρισης καταστροφών και κρίσεων στους διοικητικούς και αναπτυξιακούς τομείς και στις Ευρωπαϊκές Κοινωνίες και Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση

Mail: nefelist7@gmail.com FB: Nefeli Stouraiti