Τα ελληνόφωνα «Asteria» από την… Ιταλία

Αν γνώριζα ιταλικά, θα νόμιζα ότι έχω βγει βόλτα με την παρέα μου και όχι ότι βρίσκομαι στην πραγματικότητα «στη δουλειά» και παίρνω συνέντευξη από το συγκρότημα «Asteria»… Το ελληνικό ταμπεραμέντο και η φιλική τους διάθεση είναι διάχυτη στην ατμόσφαιρα. Ιδιαίτερη εντύπωση, πάντως, μου έκανε ότι όλοι – μηδενός εξαιρουμένου και απολύτως ευγενικά – μου ζήτησαν να τους μιλάω στα ελληνικά – χωρίς να με καταλάβαιναν σε όλες τις περιπτώσεις…

Συνέντευξη στη Χρυσούλα Χαλκίδη

Είναι η πρώτη φορά που παίζεται στον Δήμο Αχαρνών; Έχετε ξαναέρθει την Ελλάδα;

Είναι η πρώτη φορά στις Αχαρνές, αλλά έχουμε έρθει πολλές φορές στην Ελλάδα. Είτε με τις ανταλλαγές με τα ευρωπαϊκά προγράμματα, είτε με το συγκρότημα και σαν σύλλογος, είτε σε συνέδρια για τις διαλέκτους. Μιλάμε για αυτή την γλώσσα που την λέμε «Griko» και ο κόσμος ενδιαφέρεται να μάθει.

Έχετε καταγωγή από την Ελλάδα;

Δεν μιλάμε για παππού και προπάππου, μιλάμε για τα παλαιά χρόνια. Οι ηλικιωμένοι στο χωριό μου – που λέγεται Στερνατία – μιλάμε όλοι την αρχαία ελληνική διάλεκτο. Υπάρχουν δύο θεωρίες. Η πρώτη είναι ενός Γερμανού γλωσσολόγου, ο οποίος λέει ότι αυτός ο πληθυσμός είναι από την μεγάλη Ελλάδα και έμειναν εκεί. Η δεύτερη πάλι έχει σχέση με την Βυζαντινή περίοδο. Η αλήθεια είναι ότι στο χωριό μου υπάρχουν πολλές βυζαντινές κρύπτες. Απλά δεν γνωρίζουμε από τα χρόνια με την Μεγάλη Ελλάδα μέχρι τους Βυζαντινούς τι έχει συμβεί, δηλαδή αν έμειναν εκεί οι Έλληνες ή έφυγαν. Ο γλωσσολόγος επισημαίνει ότι επειδή έχουν ακόμα τονισμούς αλλά και λέξεις της αρχαίας ελληνικής πρέπει να έμειναν Έλληνες σε εκείνες τις περιοχές.

Τι γνωρίζετε για την πόλη των Αχαρνών;

Είναι η πρώτη φορά που ερχόμαστε αλλά γνωριστήκαμε με τους υπεύθυνους στον δήμο, γιατί ήρθαν στα ελληνόφωνα και εκεί άκουσαν την μουσική μας.

Πως ξεκίνησε η πορεία σας;

Ξεκίνησα μόνος μου. Έμαθα κιθάρα με τα παραδοσιακά τραγούδια που άκουγα από τους γονείς και τους παππούδες μου. Αυτό με στιγμάτισε και την δεκαετία του ενενήντα που αυτό το είδος της μουσικής έγινε πιο γνωστό, άρπαξα την ευκαιρία και δημιούργησα το συγκρότημα «Asteria». Προσπάθησα να ενώσω την παλιά γενιά με την καινούρια, γιατί οι μεγάλοι σε ηλικία άνθρωποι ξέρουν αυτά τα τραγούδια. Οι νέοι, όμως σήμερα δεν μιλάνε αυτή την διάλεκτο. Αυτή όμως η ομάδα έχει δέσει γιατί, όπως ξέρεις, οι μεγάλοι είναι πολλές φορές παιδιά.

Η μουσική είναι καθαρά παραδοσιακή;

Είναι τα παλιά τραγούδια με ελάχιστες παραλλαγές σε κάποια κομμάτια, γιατί θέλω τον ήχο όπως είναι. Τα είδη τραγουδιών είναι τα ελληνόφωνα που λέγονται ταραντέλες, με τον ήχο που λέγεται pizzica – pizzica. Αλλά υπάρχουν και με ιταλική διάλεκτο. Είναι μαζί και οι δυο γλώσσες αλλά η ψυχή είναι πάντα ελληνική. Ο κόσμος τα τραγουδάει και τα δύο μαζί, δηλαδή έγιναν μία κουλτούρα τώρα πια. Από το 1997 έχει ξεκινήσει ένα φεστιβάλ που λέγεται «η νύχτα της ταραντέλας». Γιατί η pizzica αγαπήθηκε πολύ από την νεολαία και δημιουργήθηκαν πολλά συγκροτήματα και φέτος στο φεστιβάλ ήταν 100.000 νέοι από Ιταλία και εξωτερικό. Δεν τραγουδάνε μόνο όσοι ασχολούνται με αυτή την μουσική αλλά εμφανίζονται και άλλοι τραγουδιστές ερμηνεύοντας τραγούδια με την ελληνόφωνη διάλεκτο.

Από ποιους αποτελείται η ορχήστρα; Ποια είναι τα βασικά όργανα;

Τα βασικά είναι ακορντεόν, κιθάρα, βιολί και 2-3 ντέφια. Στην παράσταση των Αχαρνών έλειπε το βιολί γιατί δεν μπόρεσε να ακολουθήσει. Υπάρχουν όμως και οι κοπέλες που χορεύουν τον χορό της ταραντέλας.

Υπάρχει ανταπόκριση από άλλες χώρες;

Τα ελληνόφωνα τραγούδια αρέσουν σε όλο τον κόσμο, ακόμα και σε άλλες χώρες, όπως Κύπρο, Γαλλία, Ρουμανία, Αλβανία, Βέλγιο. Συμμετέχουν όλοι σε αυτό τον ρυθμό. Όταν δεν χορεύουν, κουνούν τα χέρια και τα πόδια τους γιατί τους συνεπαίρνει ο ρυθμός. Αυτός ο ρυθμός χρησιμοποιούνταν για μουσικοθεραπεία. Οι γυναίκες που δούλευαν στα χωράφια και τους δάγκωναν τα φίδια και οι ταραντούλες, για να βγάλουν το δηλητήριο έπρεπε να χορέψουν με αυτό τον ρυθμό. Έχουν γραφτεί πολλά βιβλία για αυτό τον ρυθμό και λένε ότι έχουν σχέση με τα διονυσιακά έθιμα. Χορεύουν σε αλλόφρονες ρυθμούς για πολλές ώρες για να φύγει το δηλητήριο από τον ιδρώτα τους, μπορεί όμως να είναι και ψυχολογικό. Οι γυναίκες εκείνες τις εποχές δεν έβγαιναν έξω από το σπίτι και μπορεί να τις βοηθούσε να ηρεμήσουν. Αυτά τα τραγούδια έχουν ελληνική ρίζα. Όπως παίζουν τα ντέφια στα διονυσιακά έθιμα, έτσι παίζουν και οι ίδιοι.

Πως μάθατε τον ρυθμό, τις κινήσεις και τα λόγια των τραγουδιών;

Όλα αυτά τα ζούσα μέσα στο σπίτι μου. Οι άνθρωποι είχαν σταματήσει να μιλάνε αυτή την διάλεκτο στα παιδιά τους αλλά πιστεύω ότι αυτό έγινε σε παγκόσμιο επίπεδο. Ακόμα και σήμερα μιλάνε την ελληνική διάλεκτο. Οι γονείς μου και όλοι οι ηλικιωμένοι μιλάνε ελληνικά και τα νέα παιδιά καταλαβαίνουν αλλά δεν μπορούν να μιλήσουν.

Εκτός από την ομιλία γνωρίζετε και να γράφετε;

Εμείς δεν γράφουμε με ελληνικούς χαρακτήρες. Αυτό χάθηκε με τα χρόνια. Τα γράμματα τα γράφουμε με λατινικούς χαρακτήρες.

Με λατινικούς χαρακτήρες, δηλαδή μπορείτε να διαβάσετε τις ελληνικές λέξεις;

Ναι. Και θέλω να προσθέσω ότι τα τελευταία δέκα χρόνια διδάσκεται η ελληνική γλώσσα στα σχολεία της περιοχής. Το 1999 το ιταλικό κράτος με ένα νόμο αναγνώρισε 12 γλώσσες μαζί με τα ελληνικά και κατάλαβε ότι είναι μέσα στην κουλτούρα μας. Έτσι υπάρχει μία ώρα ελληνικών στα σχολεία κάθε βδομάδα. Αν και δεν φτάνει, τουλάχιστον γίνεται μία προσπάθεια. Παρατηρώ όμως πως ο κόσμος γενικά ξεχνάει τις τοπικές διαλέκτους, για παράδειγμα και εδώ στην Ελλάδα ο κόσμος δεν μιλάει βλάχικα ή αρβανίτικα και γι’ αυτό φοβάμαι πως θα χαθούν. Είναι κρίμα γιατί αυτοί οι διάλεκτοι είναι μέσα στην κουλτούρα μας. Εμείς θέλουμε πολύ να κρατήσουμε αυτή την διάλεκτο και προσπαθούμε γι’ αυτό. Για παράδειγμα έχουμε την οδό Πλατείας, την οδό Λιθάρι, και επίθετα όπως Μαστρολίας ή Μάρτης, ακόμα και τα σπίτια έχουν αυλές όπως είχαν παλιά τα σπίτια.